ESP w samochodzie: jak działa i za co odpowiada ten system? Po czym poznać jego awarię?

Współczesne samochody są fabrycznie wyposażone w różne systemy, które mają nie tylko podnieść komfort jazdy, ale również poziom bezpieczeństwa. Jednym z nich jest układ ESP, czyli Electronic Stability Program (Elektroniczny Program Stabilizacji), umieszczany we wszystkich samochodach zarejestrowanych na terenie Unii Europejskiej od 2014 roku. Dzięki niemu kontrola nad samochodem jest prostsza, a stabilizacja toru jazdy możliwa nawet w niebezpiecznych sytuacjach. Jak działa ten system, jak jest zbudowany oraz jakie są jego zalety i wady?

Czym jest układ ESP w samochodzie?

Po raz pierwszy w historii ESP zastosowano w 1995 roku w Mercedesie klasy S. System szybko uległ popularyzacji, ponieważ bezpieczeństwo podczas jazdy stało się priorytetem świata motoryzacji. Na drodze łatwo natrafić na niespodziewane sytuacje, które wymuszają na kierowcy reakcję w ułamku sekundy. Nagły skręt kierownicy w celu ominięcia przeszkody, gwałtowne naciśnięcie pedału hamulca czy utrata przyczepności (poślizg) powodują, że tor jazdy samochodu może ulec nieprzewidzianej zmianie, a tym samym nawet doświadczony kierowca może łatwo stracić panowanie na pojazdem. Właśnie w takiej chwili uruchomi się ESP, którego działanie ma przede wszystkim na celu ustabilizowanie toru jazdy.

ESP jest często mylony jest z ASR, czyli Acceleration Slip Regulation. Żeby uniknąć błędu, warto wiedzieć, za co odpowiada System Kontroli Trakcji. ASR ogranicza poślizg kół np. w momencie dynamicznego ruszania z miejsca lub poruszania się po oblodzonej drodze. Mówiąc kolokwialnie, System Kontroli Trakcji zapobiega „buksowaniu” kół (najczęściej na mokrej lub oblodzonej nawierzchni), umożliwiając płynne ruszenie lub przyspieszenie. ASR wpływa na komfort i bezpieczeństwo jazdy, ale działa w innych sytuacjach i podczas innych manewrów drogowych niż ESP.

Jak zbudowany jest układ ESP?

System ESP w samochodzie opiera swoje działanie na układzie sterującym, do którego podłączone są mikrokomputery. Wzajemnie się one kontrolują i na bieżąco zbierają dane z różnych czujników, w jakie wyposażony jest samochód. Ponadto Elektroniczny Program Stabilizacji powiązany jest z sensorami systemów ABS i ASR, a istotnym elementem tego układu jest również pompa hydrauliczna. Całość zbiera dane m.in. na temat tego, jaka jest w danym momencie prędkość obrotowa kół, przełożenie skrzyni biegów, skręt kierownicy czy poprzeczne przyspieszenie pojazdu. ESP w swojej analizie uwzględnia również wagę samochodu, ciśnienie płynu hamulcowego i różnice w bieżnikach opon.

Jak działa ESP?

Jaki jest cel stosowania układu ESP w samochodzie osobowym? Elektroniczny Program Stabilizacji ma utrzymać auto na torze jazdy, który jest obrany przez kierowcę. Aby tego dokonać, system ustala dwie informacje: faktyczny tor jazdy oraz ten zamierzony przez kierowcę. Gdy pomiędzy nimi występują różnice, układ przystępuje do korekty, co sygnalizuje migająca kontrolka (gdy świecie się ona bez przerwy, oznacza to, że konieczne jest sprawdzenie ESP w samochodzie, bo może być uszkodzone lub też zostało wyłączone przez kierowcę, co jest możliwe w niektórych modelach aut).

Gdy Elektroniczny Program Stabilizacji zaczyna działać, następuje kilka rzeczy: regulacja momentu obrotowego, redukcja ilości paliwa przekazywanego do silnika, a także przyhamowanie jednego lub kilku kół. Działania te mają uniemożliwić samochodowi wpadnięcie w nadsterowny lub podsterowny poślizg. Po ingerencji Elektronicznego Programu Stabilizacji kierowca ma szanse odzyskać kontrolę nad autem.

Ciekawostką jest, że ESP w samochodzie ciężarowym posiada dodatkową funkcję, którą jest Crosswind Assist (Asystent Bocznego Wiatru). Sprawia ona, że tor jazdy pojazdu jest automatycznie stabilizowany, gdy na samochód oddziałują siły generowane przez boczne podmuchy wiatru. Silny wiatr, zwłaszcza po wyjechaniu zza ekranów dźwiękochłonnych, a także na mostach i wiaduktach, ma odczuwalny wpływ na kierowanie tak dużymi pojazdami jak auta ciężarowe. Dzięki ESP i Asystentowi Bocznego Wiatru nawet samochód o dużej powierzchni bocznej nie zostanie ściągnięty na bok i np. nie wypadnie z drogi. W samochodach marki Mercedes-Benz funkcja ta włącza się przy prędkości powyżej 80 km/h.

Zalety i wady ESP

O ile ESP może pomóc kierowcy opanować samochód podczas poślizgu lub nagłego skrętu (gdy niespodziewanie będzie musiał samodzielnie „przeprowadzić test łosia”), to mimo wszystko należy pamiętać, że każdy, nawet najbardziej zaawansowany system ma swoje ograniczenia. Elektroniczny Program Stabilizacji nie zastąpi zdroworozsądkowego myślenia. Gdy kierowca będzie poruszał się z nadmierną prędkością w nieodpowiednich warunkach (deszcz, śnieg, lód na drodze), to ESP może nie być w stanie zapobiec skutkom lekkomyślnej i brawurowej jazdy.

Jednocześnie nie ulega wątpliwości, że jest to ułatwienie, które znacząco poprawia bezpieczeństwo na drodze i wspomaga kierowcę podczas nagłych manewrów i pokonywania zakrętów nie tylko w ekstremalnych warunkach, ale również w codziennej jeździe.

Jakie są przyczyny i objawy usterek systemu ESP?

Jak już wspomnieliśmy, świecąca się bez przerwy kontrolka ESP na desce rozdzielczej może świadczyć o tym, że system ten uległ uszkodzeniu. Nie powinno się tego ignorować, ponieważ kierowca przyzwyczajony do działania systemów Stability Control, po wejściu w ostry zakręt może się zdziwić, że auto zachowuje się inaczej, niż był do tego przyzwyczajony. Pojazd bez działającego ESP dużo łatwiej wpada w poślizg, a tym samym jest narażony na wypadek. 

Co sprawia, że ESP przestaje działać? Przyczyny mogą być zarówno czysto mechaniczne (np. korozja, uszkodzenie lub zużycie podzespołów, awaria czujnika po zastosowaniu silnych preparatów czyszczących), jak i elektroniczne (m.in. zbyt niskie lub zbyt wysokie napięcie, błędne sygnały wysyłane z sensorów lub nieprawidłowo zamontowane czujniki).

Czy można wyłączyć układ ESP?

W codziennej jeździe zaleca się nie wyłączać ESP, które niejednokrotnie może uratować życie lub zapobiec wypadkowi, gdy w czasie poślizgu kierowca spanikuje – zwłaszcza w gorszych warunkach pogodowych, kiedy przyczepność jest gorsza.

Wyłączanie układu ESP to czasem proszenie się o wypadek. Niektórzy kierowcy, zwłaszcza ci z zacięciem do sportowej jazdy, chcą mieć większą kontrolę nad samochodem. Producenci aut często nie pozwalają na całkowite wyłączenie Elektronicznego Programu Stabilizacji. Zamiast tego częściowo dezaktywowany system ESP może reagować z opóźnieniem lub nie aktywować wszystkich funkcji, które zapewniają dodatkowe bezpieczeństwo na drodze.

Po lekturze powyższego tekstu wiesz już, co oznacza skrót ESP i w jaki sposób układ ten może okazać się pomocny na drodze podczas nieprzewidzianych sytuacji. Tak jak każdy system w samochodzie, ma on na celu przede wszystkim zwiększenie bezpieczeństwa podczas jazdy i może pomóc uniknąć sytuacji, które w innym przypadku mogłyby się skończyć wypadkiem. 

FAQ 

Jak działa ESP w samochodzie? 

Elektroniczny Program Stabilizacji analizuje faktyczny tor jazdy i dopasowuje go do toru jazdy zamierzonego przez kierowcę. W tym celu następuje regulacja momentu obrotowego, ograniczenie dopływu paliwa do silnika, a także przyhamowanie jednego lub kilku kół. Wszystko to ma na celu ustabilizowanie pojazdu i zapobiega poślizgowi lub wypadnięciu z drogi.

Jak wyłączyć ESP?

W wielu samochodach całkowite wyłączenie ESP nie jest możliwe. Producenci samochodów pozwalają jednak na odłożenie w czasie momentu, gdy układ zaczyna interweniować, co daje kierującemu więcej swobody, ale jednocześnie zmniejsza bezpieczeństwo jazdy, wpływając na skuteczność działania Elektronicznego Programu Stabilizacji. Aby sprawdzić czy w naszym aucie można dezaktywować system (oraz w jaki sposób to zrobić) najlepiej zajrzeć do instrukcji pojazdu. Zazwyczaj należy wcisnąć lub dłużej przytrzymać odpowiedni przycisk opisany jako ESP,

Do czego służy układ ESP?

Elektroniczny Program Stabilizacji służy do ustabilizowania pojazdu podczas poślizgu lub po nagłym manewrze na drodze. Pomaga wrócić na właściwy tor jazdy i może zapobiec wypadnięciu z drogi lub spowodowaniu wypadku.