Co grozi za jazdę bez prawa jazdy i uprawnień?

Od grudnia 2020 roku w Polsce można jeździec różnego rodzaju pojazdami po drogach publicznych bez prawa jazdy. Nie oznacza to jednak, że nie trzeba mieć uprawnień do kierowania samochodem czy motocyklem. Co zatem oznacza jazda bez prawa jazdy?

Przepis wprowadzony 5 grudnia 2020 roku uwolnił kierowców z obowiązku wożenia przy sobie fizycznego dokumentu prawa jazdy. Po długich latach jako tako zaczął działać CEPiK, czyli Centralna Ewidencja Pojazdów i Kierowców i od tego czasu Policja oraz inne służby kontrolne mają, gdzie sprawdzić uprawnienia każdego kierowcy.

By legalnie poruszać się jednak samochodem, motocyklem lub innym pojazdem mechanicznym po drogach publicznych prawo jazdy mieć trzeba. Prawo jazdy, które potwierdza zdanie egzaminu państwowego oraz uzyskanie konkretnej kategorii do prowadzenia konkretnego pojazdu.

Właśnie dlatego jazda bez prawa jazdy to kompletnie co innego niż jazda bez uprawnień. W pierwszym wypadku to po prostu jazda bez fizycznego dokumentu, w drugim to jazda bez wymaganych uprawnień, za co grożą konkretne konsekwencje.

Czy trzeba mieć przy sobie dokument prawa jazdy?

Od 5 grudnia 2020 roku kierowcy nie muszą jeździć z fizycznym dokumentem. Ba, nie muszą mieć nawet prawa jazdy w rządowej aplikacji mObywatel. Szerzej pisaliśmy o tym TUTAJ.

W przypadku kontroli, w razie kolizji czy wypadku policjant sprawdzi nasze uprawnienia w CEPiK-u i po sprawie. Podobnie w przypadku innych uczestników zdarzenia. Pod warunkiem, że na miejsce zdarzenia wezwiemy policję. Jeśli to zwyczajna stłuczka i sprawę chcemy załatwić bez udziału służb, musimy wykazać się większą dawką zaufania do osoby biorącej w niej udział. Nie wiemy przecież, czy uczestnik kolizji lub wypadku prawo jazdy ma.

Warto jednak pamiętać, że do zgłoszenia szkody wystarczy oświadczenie, dane sprawcy i nr polisy, resztę weryfikować będzie ubezpieczyciel sam i ewentualne konsekwencje od osób bez uprawnień wyciągnie później. Mimo to wiele osób dla własnego bezpieczeństwa nadal wozi ze sobą plastikowe prawo jazdy.

Jeśli zatem nie ma przy sobie prawa jazdy i spowodujesz szkodę, nie poniesiesz z tego tytułu żadnych konsekwencji. Najpewniej dostaniesz jedynie mandat za spowodowanie kolizji. Co ważne, brak prawa jazdy nie jest też podstawą, by towarzystwo ubezpieczeniowe odmówiło wypłaty odszkodowania dla poszkodowanych w ramach ubezpieczenia OC.

Kto może jeździć bez prawa jazdy

Warto pamiętać, że z braku posiadania przy sobie fizycznego dokumentu zwolnieni są w Polsce tylko kierowcy legitymującym się polskim prawem jazdy. Jeśli masz prawo jazdy wydane za granicą, nie figurujesz w CEPIK, i prawo jazdy musisz mieć przy sobie. Podobnie kierowcy obcokrajowcy. W Polsce oni także muszą jeździć z fizycznym dokumentem prawa jazdy.

Warto także pamiętać, że wyjeżdżając za granicę, prawo jazdy trzeba mieć przy sobie. Podobnie dowód osobisty lub paszport. Jeśli zatem przyzwyczajeni jesteśmy do korzystania z dokumentów w aplikacji obywatel, za granica one nie działają.

Co grozi za kierowanie pojazdem bez uprawnień?

To zależy, z jaką sytuacją mamy do czynienia. Znacznie łagodniej traktowana jest jazda bez uprawnień, inne konsekwencje grożą „kierowcy”, gdy spowodował wypadek bez uprawnień.

Jazda bez uprawnień, zgodnie z art. 94 Kodeksu wykroczeń, podlega karze grzywny. Zgodnie z taryfikatorem mandat wynosi 500 zł i 0 punktów karnych.
Nowelizacja przepisów przyjęta przez sejm w tym roku zakłada podniesienie wysokości mandatu za jazdę bez uprawnień. W projekcie wpisano mandat nie mniejszy niż tysiąc zł, jednak ścieżka legislacyjna się jeszcze nie skończyła. Poza tym konkretne stawki mandatów regulować będą rozporządzenia, o których na razie nic nie wiadomo.

Więcej o nowych stawkach mandatów pisaliśmy TUTAJ.

Jazda po cofnięciu uprawnień do kierowania pojazdem

Jeśli kierowca ma cofnięte uprawnienia do kierowania pojazdami, np. za spowodowanie katastrofy w ruchu drogowym, ucieczkę z miejsca zdarzenia, unikanie kontroli, prowadzenie pod wpływem alkoholu lub środków odurzających, i zdecyduje się na prowadzenie pojazdu, podlega karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

W razie skierowania sprawy do sądu możliwe jest również orzeczenie zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych na 15 lat. Jeżeli kierowca zdecyduje się na recydywę zgodnie z art. 244 Kodeksu karnego, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do 5 lat.

Jazda bez posiadania odpowiedniej kategorii uprawnień

Mandat w przypadku spowodowania kolizji bez uprawnień to jednak niewielka kara w stosunku do prawdziwych kłopotów, jakie mogą spotkać kierowcę. Jeśli na skutek wypadku powstały szkody w mieniu lub zostali poszkodowani ludzie, a sprawcą była osoba bez uprawnień, ubezpieczyciel może odmówić wypłaty odszkodowania.

Podobnie, jeśli nie mając uprawnień, pożyczymy od kogoś samochód. W przypadku szkody, straty będziemy musieli pokryć z własnej kieszeni.
Jeśli szkoda likwidowana będzie z polisy OC, towarzystwo wypłaci odszkodowanie, ale na drodze regresu zwróci się do sprawcy o zwrot pieniędzy. Poszkodowany otrzyma zatem odszkodowania, ale jego koszty poniesie sprawca zdarzenia.

W przypadku likwidacji szkody z polisy AC, jeśli sprawcą był kierowca bez uprawnień do kierowania pojazdem, ubezpieczyciel po prostu nie wypłaci odszkodowania.

Zdałem egzamin, kiedy mogę prowadzić samochód?

Niestety nie mamy dobrych wiadomości, dla tych adeptów sztuki prowadzenia samochodu, którym się spieszy. Jeśli zdałeś egzamin na prawo jazdy, ale nie odebrałeś fizycznego dokumentu, nie powinieneś wsiadać za kierownice. W razie kontroli drogowej lub stłuczki czy wypadku zostaniesz potraktowany jak osoba bez uprawnień.