Nie tylko policja. Kto jeszcze może kontrolować kierowcę i wystawić mu mandat?

Nie tylko policjant ma uprawnienia do korzystania z lizaka i bloczka mandatowego. Sprawdź, kto i za co może zatrzymać kierowcę.

Kierowcy zazwyczaj otrzymują mandaty od policjantów, ponieważ ci posiadają najszersze kompetencje do nakładania grzywien. Jednak kontrola drogowa może być realizowana również przez inne służby. Te mogą nie tylko zatrzymać auto, ale również nałożyć karę, zazwyczaj wyłącznie za wybrane wykroczenia, często na ściśle określonym obszarze. Przykładowo, straż leśna może wystawić mandat za jazdę samochodem po lesie, ale nie za brak włączonych świateł. 

Warto pamiętać, że funkcjonariusze innych służb mogą współpracować z policją. Przykładem są strażacy, ich uprawnienia umożliwiają karanie zarządców osiedli za brak zapewnienia dojazdu wozów pożarniczych, ale nie mają prawa wystawiania mandatów kierowcom blokującym drogi pożarowe. Mogą jednak wezwać policję, aby ta ukarała właściciela auta. W przypadku utrudnienia prowadzenia akcji, kierowca może być dodatkowo pociągnięty do odpowiedzialności przez prokuratora za powiększenie strat.

Policjant

Funkcjonariusz, niezależnie czy porusza się pieszo, w radiowozie, konno, czy nawet znajduje się w śmigłowcu lub samolocie, ma prawo udzielania sygnałów do zatrzymania. Ponadto, uprawniony jest do pomiaru prędkości, sprawdzania dokumentów, trzeźwości, stanu technicznego oraz obowiązkowego wyposażenia pojazdu, a także kontroli bagażu. Niemniej jednak, stosuje on określone procedury w zależności od rodzaju stroju, który nosi:

Policjant w mundurze

W ciągu dnia funkcjonariusz daje sygnał do zatrzymania przy użyciu tarczy lub ręki, a w nocy korzysta z latarki ze światłem czerwonym lub tarczy do zatrzymywania pojazdów, wyposażonej w światło odblaskowe lub światło czerwone. Nawet bez radiowozu ma prawo zatrzymywać pojazdy w dowolnym miejscu i czasie.

Nieumundurowany

Posiada uprawnienia do zatrzymywania kierowców przez całą dobę, jednak ograniczone są one do obszaru zabudowanego. Warunkiem koniecznym jest posługiwania się tarczą do zatrzymywania pojazdów, znaną również jako tzw. lizak, a w nocy także latarką ze światłem czerwonym lub tarczą z odblaskiem świetlnym lub światłem czerwonym.

Inspekcja Transportu Drogowego (ITD) – nie tylko fotoradary

ITD kierowcom kojarzy się głównie z systemem automatycznej kontroli, czyli fotoradarami i kamerami mierzącymi średnią prędkość oraz rejestrującymi przejazd na czerwonym świetle. Inspektorzy specjalizują się również w kontrolowaniu pojazdów ciężarowych, jednak ich kompetencje obejmują również każdego kierowcę.

Mają więc prawo do: zatrzymywanie pojazdów celem przeprowadzenia kontroli w przypadku rażącego naruszenia przepisów ruchu drogowego lub stworzenia zagrożenia dla bezpieczeństwa, kontrolowanie trzeźwości kierowców oraz rejestrowania wykroczeń za pomocą urządzeń pomiarowych. Po zarejestrowaniu wykroczenia inspektor ITD ma prawo zatrzymać dowolnego kierowcę i nałożyć na niego mandat karny.

Straż miejska – ograniczone uprawnienia

Strażnicy miejscy posiadają uprawnienia do zatrzymywania i karania kierowców. Dotyczy to sytuacji łamania przepisów: o zakazie ruchu w obu kierunkach, zakazie zatrzymywania się lub postoju, naruszania przepisów dotyczących ruchu motorowerów, rowerów, wózków rowerowych, hulajnóg elektrycznych oraz urządzeń transportu osobistego. Mogą również sprawdzać, czy kierowca stosuje się do ograniczeń ruchu w strefie czystego transportu, oraz przekroczenia nacisku na oś.

Straż Graniczna – pełne prawo do kontroli drogowej

Posiada uprawnienia podobne do policji. Formacja ta ma możliwość wypisywania mandatów za łamanie przepisów drogowych, takich jak przekroczenie prędkości czy ignorowanie znaków. Dodatkowo, ma możliwość karania za wykroczenia oraz przestępstwa związane z ochroną granicy, na przykład wjazd autem na pas graniczny, za co grozi kara więzienia do 3 lat i grzywna do 5000 zł.

Straż Graniczna może również zatrzymywać kierowców na terenie całego kraju, kontrolując dokumenty, takie jak prawo jazdy, dokumenty pojazdu, ubezpieczenie OC, stan techniczny, wyposażenie oraz zawartość bagażnika. Kontrole drogowe przeprowadzane są wyłącznie w mundurze i przy użyciu oznakowanego radiowozu.

Służba Celno-Skarbowa

Choć posiada uprawnienia zbliżone do policji, skupiając się głównie na zatrzymywaniu pojazdów w celu sprawdzenia, czy nie używają oleju opałowego jako paliwa lub czy nie przewożą towaru bez opłaconej akcyzy. Kontroluje tożsamości kierowcy, ważności prawa jazdy oraz obecności obowiązkowego ubezpieczenia OC. Kontrola jest przeprowadzana wyłącznie przez funkcjonariuszy w mundurze i przy użyciu pojazdu oznakowanego jako służbowy.

Straż Leśna/Parku – kontrola drogowa poza ulicą

Kontroluje wyłącznie obszary leśne lub parkowe. Może zatrzymać kierowcę, który wjechał, zaparkował lub porusza się po drodze w lesie, parku lub drogach przyległych do tego obszaru. Strażnicy mają także prawo do sprawdzania dokumentów tożsamości, bagażnika lub bagażu, jednak nie posiadają uprawnień do kontroli obowiązkowego wyposażenia pojazdu. Procedura zatrzymywania dotyczy jedynie umundurowanych strażników przy oznakowanym radiowozie. Strażnicy nie muszą stosować taryfikatora, a nałożone kary mogą wynosić do 1000 zł. Leśnik może również skierować sprawę do sądu – w tym przypadku grozi nawet 5000 zł grzywny.

Prawo do kontroli, ale bez mandatu

Również inne służby mogą zatrzymać kierowcę, ale nie mogą wypisać mandatu za typowe wykroczenia na drodze – nie jest to więc typowa kontrola drogowa.

Funkcjonariusze ABW/CBA/SOP posiadają uprawnienia do kontroli pojazdów i kierowców w ramach swoich zadań. W związku z tym mogą zarówno nakazać zatrzymanie pojazdu, jak i kierować ruchem w różnych sytuacjach.

Osoby reprezentujące zarządcę drogi lub wykonujące prace na drodze mogą udzielać sygnałów i wydawać polecenia uczestnikom ruchu. Kontrolę pojazdów przeprowadzają tylko w obecności policjanta lub inspektora ITD. Gdy uznają, że masa pojazdu jest przekroczona, co może prowadzić do uszkodzenia drogi.

Inspektorzy Ochrony Środowiska również mają prawo zatrzymywania pojazdów, ale zazwyczaj czynią to w obecności funkcjonariuszy policji.

CZYTAJ TEŻ: Kontrola policyjna. Jak się zachować?

Dróżnicy/kolejarze mają możliwość zmuszania kierowców do zatrzymywania się przed przejazdem kolejowym.

Osoby monitorujące bezpieczne przejścia dla dzieci, wyposażone w znak STOP, mogą zatrzymać ruch w rejonie przejścia dla pieszych. Tak, aby umożliwić bezpieczne przejście uczniom.

Kierowca autobusu szkolnego ma uprawnienie do zatrzymania ruchu podczas wsiadania lub wysiadania dzieci, sygnalizując to tarczą ze znakiem STOP.

Strażacy, ratownicy medyczni/górscy podczas akcji ratowniczych mogą sygnalizować zatrzymanie pojazdów i kierować ruchem. Z kolei pracownicy nadzoru ruchu zazwyczaj pojawiają się przy wypadkach z udziałem pojazdów komunikacji miejskiej, posiadając uprawnienia do kierowania ruchem.

Kierowca pilotujący przejazd pojazdu ponadnormatywnego może używać sygnału lizaka do zatrzymania innych pojazdów lub skierowania ich z trasy.

Osoba kierująca konduktami, odpowiedzialna za porządek podczas przemarszu procesji, pielgrzymki lub konduktu pogrzebowego, powinna nosić kamizelkę odblaskową z napisem „kierowanie ruchem”.