Kontrola policyjna. Jak się zachować?

Choć obowiązek pozostania w samochodzie podczas kontroli policyjnej wszedł w 2008 roku, nadal wielu kierowców po zatrzymaniu wysiada z auta i podchodzi do radiowozu. Jak prawidłowo powinna przebiegać kontrola policyjna?

W dużym skrócie można powiedzieć: siedź na miejscu, połóż ręce na kierownicy i czekaj na wyraźne polecenia policjanta. Niby proste, a jednak kontrola policyjna w Polsce to nadal wychodzenie z samochodu, machanie rękami i nerwowe poszukiwanie dokumentów po kieszeniach. W przeważającej większości przypadków to nieświadome i niegroźne zachowanie jednak dla

sygnał, do podwyższonego ryzyka. Być może nie dojdzie do scen znanych z amerykańskich filmów kryminalnych, ale stróż prawa nie wie, z kim ma do czynienia i czy czasami nie sięgamy po broń lub inny niebezpieczny przedmiot.

Gdzie może zatrzymać nas policjant

Przede wszystkim warto wiedzieć, kiedy, gdzie i jak może nas policjant zatrzymać. W przypadku, gdy jest on umundurowany, może to zrobić praktycznie wszędzie. I wystarczy do tego gest ręką. Może użyć tzw. lizaka, ale nie jest to obowiązkowe. Dopiero gdy mamy do czynienia z niedostateczną widocznością, potrzebna mu będzie latarka ze światłem czerwonym lub odblaskowa tarcza.

Policyjne regulaminy nakazują także, by w nocy i poza miastem policjanta zawsze stał przy samochodzie z włączonymi sygnałami na dachu, tak by widoczny był napis Policja. Nie zawsze tak jest niestety w praktyce. Sygnały na dachu to jednak co innego niż policyjne „koguty”. To tzw. galeryjka, czyli oświetlony napis Policja i światła białe lub niebieskie na dachu.

Bez munduru

W przypadku, gdy policjant nie ma munduru, ma znacznie mniejsze prawa. Przede wszystkim dlatego, że nie wiemy, czy mamy do czynienia z prawdziwym policjantem, czy osobą prywatną. W ciągu dnia policjant w cywilu nie może zatrzymać kierowcy do kontroli poza obszarem zabudowanym. Samochody może zatrzymywać tylko na obszarze zabudowanym i to zarówno w dzień, jak i w nocy.

Co innego, gdy policjant w cywilu użyje niebieskiego światła ostrzegawczego, tzw. koguta. Wtedy zmuszeni jesteśmy się zatrzymać i poddać kontroli.
Niezależnie od miejsca i czasu kontroli, policjant ma zawsze obowiązek przedstawienia się, okazania legitymacji służbowej oraz podania powodu kontroli.

Na zakazie, czyli absurdalne miejsca kontroli

Do sieci co chwila trafiają filmiki, na których widać, jak policjanci zatrzymują samochody do kontroli w miejscach, w których nie można się zatrzymywać, miejscach niebezpiecznych albo wręcz wyłączonych z użytkowania. Zdarza się, że do kontroli musimy na wyraźne polecenie policjanta, złamać przepis, np. podjechać pod prąd, zatrzymać się na pasie wyłączonym z użytkowania lub wjechać na chodnik.

Pomijając kwestie związane z bezpieczeństwem i absurdalność takiego działania policji, trzeba mieć jednak świadomość, że policjant może nas zatrzymać do kontroli dosłownie wszędzie. I tutaj ważna uwaga, policjant bierze za to pełną odpowiedzialność.

Co gorsze, nie możemy zignorować żądania zatrzymania się do kontroli i odjechać, tłumacząc się, że miejsce było niebezpieczne. Taka kontrola policyjna nadal jest skuteczna.

Jak się zachować podczas kontroli

Znane z amerykańskich filmów sceny, by siedzieć nieruchomo a dokumenty wyjmować z kieszeni spokojnymi ruchami na oczach policjanta to od 2008 roku także nasza rzeczywistość. Nie zdajemy sobie sprawy, że zbyt energiczne sięgnięcie do kieszeni może być sygnałem zagrożenia dla kontrolującego. W Stanach Zjednoczonych skończy się obezwładnieniem i kajdankami. A jak jest w Polsce?

Wielu kierowców cały czas jest przyzwyczajona do rozmów z policjantem, wychodzenia z samochodu bez powodu, nonszalanckiego traktowania stróżów prawa i wykonywania ruchów, które mogą być mylnie odczytane. No bo jak można zinterpretować nerwowe poszukiwanie portfela w torbie lub schowkach?

Kontrola policyjna – przepisy

Obowiązujące u nas przepisy wyraźnie określają obowiązki kierowców podczas kontroli drogowej. Rozporządzenie ministra spraw wewnętrznych i administracji z dnia 18 lipca 2008 r. w sprawie kontroli ruchu drogowego mówi:

§ 16.1.

Uczestnik ruchu jest obowiązany stosować się do poleceń i sygnałów oraz wskazówek wydawanych przez kontrolującego.

2. W przypadku podania przez kontrolującego sygnału do zatrzymania pojazdu kierujący tym pojazdem jest obowiązany:

1. zatrzymać pojazd;
2. trzymać ręce na kierownicy i nie wysiadać z pojazdu, chyba że zażąda tego kontrolujący;
3. na polecenie kontrolującego:
   wyłączyć silnik pojazdu,
   włączyć światła awaryjne.

3. Kierujący pojazdem lub pasażer pojazdu mogą wysiadać z kontrolowanego pojazdu wyłącznie za zezwoleniem kontrolującego.

Warto także wiedzieć, kiedy możemy być poproszeni o opuszczenie pojazdu i wejścia do samochodu policyjnego. Te sytuacje są również precyzyjnie określone przepisami.

§ 4.6.

Do pojazdu policyjnego uczestnik ruchu może być wpuszczony tylko w razie konieczności:

1. udzielenia pomocy choremu lub rannemu;
2. doprowadzenia do jednostki Policji, izby wytrzeźwień lub placówki służby zdrowia;
3. poddania badaniu w celu ustalenia zawartości w organizmie alkoholu lub środka działającego podobnie do alkoholu, jeżeli wykonanie tej czynności w innych warunkach byłoby niemożliwe lub mogłoby zakłócić porządek;
4. okazania przebiegu zarejestrowanego wykroczenia;
5. przeprowadzenia czynności procesowych.

Obowiązki policjanta

Rozporządzenie określa również obowiązki kontrolującego. Nie może on wszystkiego, a procedura zatrzymania jest ściśle określona.

§ 4. 1.

Policjant, po zatrzymaniu pojazdu, podaje kierującemu stopień, imię i nazwisko oraz przyczynę zatrzymania, a ponadto:

1. policjant umundurowany okazuje legitymację służbową na żądanie kontrolowanego uczestnika ruchu;
2. policjant nieumundurowany okazuje legitymację służbową bez wezwania.
3. Legitymację służbową okazuje się w sposób umożliwiający kontrolowanemu uczestnikowi ruchu odczytanie i zanotowanie danych pozwalających na identyfikację policjanta, w szczególności dotyczących jego stopnia, imienia i nazwiska oraz nazwy organu, który wydał ten dokument.

Niedopuszczalne jest, więc gdy policjant zaczyna rozmowę tak: panie kierowco, czy wie pan, za co pana zatrzymałem? Kierowca nie musi tego wiedzieć, to policjant musi podać mu od razu powód zatrzymania.

Co można kontrolować?

Policjant podczas kontroli ma prawo do sprawdzenia stanu technicznego pojazdu, a nawet do jego kierowania w celu np. przetestowania działania hamulców, sprawdzenia masy lub nacisku osi samochodu. Funkcjonariusz może również zażądać poddania się badaniom (choć tutaj są kontrowersje), w celu ustalenia zawartości alkoholu w organizmie lub innego środka o podobnym działaniu.
Przebierańcy

Procedura zatrzymania się do kontroli policyjnej jest o tyle ważna, że w czerwcu znowelizowano przepisy. Od niespełna miesiąca każde niezatrzymanie się na wezwanie do kontroli drogowej jest uznawane za przestępstwo, a każdy przypadek ucieczki przed policją karany będzie karą od 3 miesięcy nawet do 5 lat więzienia. Dodatkowo sąd może nałożyć bezwzględny zakaz prowadzenia wszelkich pojazdów na czas do 15 lat.

I na nic będą tłumaczenia, że nie widzieliśmy, baliśmy się, czy uznaliśmy policjantów za przebierańców.

Tu się nie wolno zatrzymywać!

Podczas kontroli drogowej pojazd powinien być zatrzymany w miejscu, gdzie nie utrudnia to ruchu i nie zagraża bezpieczeństwu. Zdarza się jednak, że jest inaczej. To jednak policjant zawsze decyduje, gdzie mamy się zatrzymać. Owszem na autostradzie pas awaryjny nie jest najbezpieczniejszym miejscem, podobnie jak obszar wyłączony z ruchu, ale jeśli tak zdecyduje mundurowy, nie mamy wyjścia. Policjant za każdym razem bierze na siebie odpowiedzialność za miejsce zatrzymania i ponosi tego konsekwencje.

W czapce, czy bez?

Utarło się, że policjant może nas zatrzymać do kontroli tylko w pełnym umundurowaniu. Określają je regulaminy, rozporządzenia i zarządzenia m.in. Zarządzenie KGP nr 17/87 z 2 grudnia 2010 roku w sprawie nowelizacji regulaminu ogólnego i musztry Policji. Zgodnie z nim umundurowany policjant, przebywając poza budynkiem, ma obowiązek noszenia nakrycia głowy w postaci czapki służbowej.

Czy to oznacza, że jeśli czapka mu spadnie lub nie zdąży jej założyć, kontrola policyjna jest nieważna? Policjanci twierdzą, że nawet bez nakrycia głowy, czyli kompletnego umundurowania kontrola zawsze jest możliwa i poprawna. Z formalnego puntu widzenia nie jest to prawda.