Łożyska w samochodzie – gdzie się znajdują i jakie są rodzaje?

Łożyska w samochodzie stanowią często nieodzowny element wielu innych podzespołów. Przedstawiamy ich rodzaje. Opisujemy także, w którym miejscu w aucie znajdują się najważniejsze i jak dobrać je prawidłowo do swojego pojazdu.

Łożyska w samochodzie Do czego służą?

Podstawową funkcją każdego łożyska w samochodzie jest zapewnienie minimalnego tarcia w trakcie powstałych obciążeń wynikających z określonego działania danego urządzenia czy podzespołu. Mówiąc prościej, gdyby nie zastosowano ich w wielu elementach, to taki sprzęt lub część ulegałyby ekspresowemu zużyciu. Można więc powiedzieć, że przyczyniają się w znacznym stopniu do zapewnienia płynnego ruchu. Ze względu na przeznaczenie, możemy wyróżnić wiele rodzajów łożysk, które opisujemy w dalszej części artykułu.

Łożyska w samochodzie. Rodzaje łożysk tocznych

Składają się z dwóch pierścieni, zewnętrznego (umieszczany na wale) i wewnętrznego (w obudowie), a pomiędzy nimi znajdują się elementy toczne. Wyposażone są w bieżnie, a czasami również w uszczelnienia.

Łożyska kulkowe

Dzielimy je na jedno lub dwurzędowe zwykłe, jedno lub dwurzędowe skośne oraz wzdłużne. Stosowane w elementach poddawanych mniejszym obciążeniom. Mogą przenosić obciążenia osiowe i promieniowe. Na tyle popularne, że wykorzystywane do wielu różnych zastosowań w przemyśle.

Łożyska stożkowe

Jednorzędowe i dwurzędowe ze wspólnym pierścieniem. Charakterystyka jest bardzo podobna to łożysk kulkowych, z tą różnicą, że ten typ to tzw. łożyska dzielone. Przenoszenie dużych obciążeń promieniowych czy osiowych, to zjawiska, w których sprawdzą się doskonale.

Łożyska igiełkowe

Wyróżniają się małymi rozmiarami i specjalnymi igiełkami (długość do 5 mm). Wspomniane igiełki stanowią jednocześnie element toczny tego rodzaju łożysk. Spotykane wszędzie tam, gdzie ich ciągła praca następuje przy znacznych prędkościach obrotowych. Przenoszą obciążenia promieniowe.

Łożyska wałeczkowe

Większa powierzchnia styku niż w przypadku łożysk kulkowych jest uzyskiwana dzięki specjalnym wałeczkom. To sprawa, że łożyska wałeczkowe są zdolne do przenoszenia większych obciążeń niż łożyska kulkowe.

Łożyska baryłkowe

Jedno lub dwurzędowe. Ich niewątpliwy plus to wysoka wytrzymałość, dzięki której są bardzo skuteczne przy dużych obciążeniach. Minusem jest niestety spora masa tego typu łożysk.

Rodzaje łożysk ślizgowych

Nazwa tego typu łożysk pochodzi od sposobu tarcia. Nie posiadają ruchomych elementów pośredniczących, a jedynie ruchomą panewkę cylindryczną oraz czop (umieszczone w korpusie). Są w stanie przenieść zarówno średnie, jak i większe obciążenia. Często stosowane przy wale w celu zminimalizowania drgań.

Łożyska suche

Jak sama nazwa wskazuje ten typ łożysk, nie wymaga smarowania lub przeprowadza się je jedynie okresowo. Przeznaczone głównie do przenoszenia niewielkich obciążeń.

Łożyska ślizgowe powietrzne

Stosowane tam, gdzie działają siły promieniowe. Podobnie jak poprzednie, przeznaczone są do przenoszenia niewielkich obciążeń, ale przy znacznych prędkościach obrotowych.

Łożyska olejowe

Nazwa tego typu łożysk związana jest z jego budową. W określonym miejscu obudowy znajduje się olej. Stanowi jednocześnie tzw. film olejowy (pomiędzy panewką a wałem), który ma za zadanie podtrzymać wał.

Rodzaje łożysk w samochodzie w zależności od działającej siły

Łożyska promieniowe

W obszarach, w których występują siły poprzeczne, taki rodzaj obciążenia przenoszą łożyska promieniowe. Często nazywane także poprzecznymi. Charakteryzują się niskim tarciem. Spotykane np. w przekładniach pasowych.

Łożyska skośne

To kolejny rodzaj łożysk kulkowych. Dzięki zastosowaniu różnych kątów bieżni mogą w jednym kierunku przenosić obciążenie osiowe. Ten typ określany jest mianem jednorzędowych. W przypadku łożysk skośnych jednorzędowych dwukierunkowych obciążenia przenoszone są w obydwu kierunkach.

Łożyska osiowe

Inaczej łożyska wzdłużne. Zasada ich działania polega na tym, że są zdolne do przenoszenia znacznych obciążeń osiowych z jednego kierunku. W tym przypadku siła promieniowa albo nie występuje, albo siła osiowa jest od niej większa.

Gdzie znajdują się łożyska w samochodzie?

Silnik

W silniku spotkamy najczęściej łożyska ślizgowe. Umieszczone np. przy wale głównym, muszą charakteryzować się wyjątkowo wysoką odpornością. Chodzi głównie o takie aspekty jak działanie wysokich temperatur czy wpływ korozji na te elementy.

Koła

Jeden z najpopularniejszych rodzajów łożysk kulkowych (choć w tym przypadku stosowano także stożkowe). Znajduje się w piaście, a jego głównym zadaniem jest ograniczenie tarcia kół wprawionych w ruch. Uszkodzenie tego elementu jest bardzo łatwe do zdiagnozowania. Symptomami są specyficzne buczenie czy szum dobiegający z okolic kół. Mogą także pojawić się wyraźnie wyczuwalne wibracje w trakcie jazdy.

Rozrząd

Tutaj, podobnie jak w innych elementach jednostki napędowej, odnajdziemy łożysko ślizgowe. Odpowiada ono za obracanie się wałka w głowicy (ruch obrotowy). Zużycie może skutkować poważną awarią i koniecznością remontu silnika.

Korbowody

Łożyska igiełkowe cienkościenne znajdziemy między innymi w korbowodach (umieszczone w otworach pierścienia korbowodu). Bardzo ważne jest odpowiednie smarowanie. Funkcja, jaką spełniają to zminimalizowanie tarcia pomiędzy wałem korbowym a korbowodem.

Skrzynia biegów

Skrzynia biegów składa się z wielu elementów takich jak wałki czy koła zębate. Płynne poruszanie się tych pierwszych jest możliwe właśnie dzięki łożysku. W przekładni możemy znaleźć zarówno łożyska kulkowe, jak i igiełkowe czy wałeczkowe. Hałasy takie jak szumy i zgrzyty, mogą być oznaką nadchodzącej awarii skrzyni biegów.

Układ napędowy

W układzie napędowym możemy spotkać kilka typów łożysk. Takich jak igiełkowe, ślizgowe czy stożkowe. Elementy, o których mowa znajdziemy np. w półosiach napędowych i wielu innych podzespołach. Jednym z ważniejszych jest sprzęgło czy koło dwumasowe. Usterka w tym przypadku może objawiać się szeregiem symptomów np. w postaci hałasu i zwiększonych drgań.

Układ kierowniczy

W tym przypadku również mamy do czynienia z różnymi typami łożyska w samochodzie. Mogą to być np. łożyska igiełkowe przekładni kierowniczej.

Zawieszenie

Zawieszenie i jego poszczególne podzespoły są miejscem, gdzie występuje co najmniej kilkanaście różnego rodzaju łożysk. Najpopularniejszym jest zapewne górne łożysko amortyzatora, którego usterka objawia się charakterystycznym skrzypieniem w trakcie skręcania.

Układ chłodzenia

Układ chłodzenia to kolejny obszar, w którym znajdziemy elementy wyposażone w łożyska. Dobrym przykładem jest wentylator chłodnicy. Umieszczono w nim specjalny wałek (określany właśnie jako łożysko, najczęściej toczne kulkowe). Jest o tyle ważny, że prawidłowe działanie tego podzespołu chroni silnik przed przegrzaniem.

Układ paliwowy

Jakiekolwiek nieprawidłowości w działaniu układu paliwowego mocno wpłyną na zachowanie jednostki napędowej. Często może okazać się, że dalsza jazda w ogóle nie jest możliwa. I tutaj znajdziemy łożyska w samochodzie (np. kulkowe czy stożkowe), ulokowane w takich elementach jak pompa paliwowa i wtryskowa.

Układ elektryczny

Jednym z takich łożysk może być łożysko alternatora. Znajduje się ono wewnątrz tego podzespołu i gwarantuje płynne obracanie się wirnika alternatora. Może nim być np. łożysko kulkowe proste jednorzędowe. Objawy usterki to najczęściej zwiększony hałas towarzyszący pracy alternatora. W rezultacie jazda z uszkodzonym łożyskiem alternatora może skutkować zablokowaniem tego elementu, co uniemożliwi dalszą jazdę.

Klimatyzacja

Kompresor klimatyzacji przekazujący napęd z koła pasowego odpowiada za podniesienie temperatury i ciśnienia w układzie. W nim także możemy znaleźć łożysko (kulkowe). Jego uszkodzenie uniemożliwi poprawną pracę kompresora i działanie całego układu.

Jak dobrać odpowiednie łożysko?

W celu doboru właściwego łożyska należy przede wszystkim posłużyć się numerem VIN. Tylko w ten sposób sprzedawca części będzie w stanie ocenić czy dany element będzie odpowiedni. Innym sposobem jest wymontowanie starego łożyska i porównanie z nowym odpowiednikiem, jeśli taki występuje na stanie magazynowym sklepu. Odradzamy zakup łożysk w ciemno i najtańsze części o wątpliwej jakości. Najgorzej skonstruowane podzespoły potrafią zużyć się niezwykle szybko. Jeśli znajdziemy się w takiej sytuacji, zamiast zaoszczędzić, szybko będziemy musieli kupić kolejne łożysko i znów zapłacić za jego montaż.

Podsumowanie

Łożyska są elementami, które mają bardzo szerokie zastosowanie w przemyśle. Szczególnie motoryzacyjnym. Możemy je znaleźć w wielu podzespołach auta. Od układu kierowniczego, poprzez napędowy, paliwowy, w skrzyni biegów, w silniku i wielu innych miejscach. Warto kontrolować ich stan, ponieważ od tego zależy sprawność pozostałych części naszego samochodu. Na szczęście w większości przypadków są łatwo dostępne w sprzedaży, a ich ceny kształtują się na akceptowalnym poziomie.