Spojler – czym jest, jak działa i jak go dobrać?

Spojler samochodowy to dla jednych tylko element ozdobny, dla innych zaś – potężna broń. Do czego służą spojlery, gdzie nie warto ich montować i jak je dobrać do swojego auta?

Od razu trzeba sobie jasno wyjaśnić. Spojlery nie mają większego sensu (oprócz kwestii estetycznych) w samochodach, które poruszają się głównie w mieście i z małymi prędkościami. Spojler zaczyna bowiem odgrywać istotną rolę powyżej 50-60 km/h. Właśnie wtedy rośnie znacznie aerodynamiki.

Czym jest spojler?

Główną funkcją spojlera jest zwiększenie docisku pojazdu do nawierzchni poprzez manipulację przepływem powietrza wokół samochodu. W efekcie tego zabiegu samochód może lepiej trzymać się drogi, co poprawia stabilność podczas jazdy, zwłaszcza w przypadku dużych prędkości. Spojlery są szczególnie przydatne w samochodach sportowych, gdzie osiągi i prowadzenie pojazdu są kluczowe.

Ponadto spojlery mają również wpływ na estetykę samochodu. Projektanci samochodów często dobierają je tak, aby pasowały do ogólnego wyglądu pojazdu i podkreślały jego sportowy charakter. Spoilery mogą przyjmować różne kształty i rozmiary, od małych subtelnych elementów do dużych, wyrazistych skrzydełek, co pozwala kierowcom dostosować wygląd swojego samochodu do własnych upodobań.

Jak działa spojler?

Jadąc samochodem wystaw przez okno dłoń. Przy różnych prędkościach poczujesz, jak zmienia się opór powietrza. Jeśli choćby delikatnie zmienisz pozycje ręki, będzie się ona unosić, albo opadać. To jest właśnie spojler. Element, owiewka, lotka, skrzydło, które ma zwiększyć docisk (zwiększyć siłę nośną skierowaną w dół, czyli odwrotnie niż w samolocie) samochodu do podłoża lub skierować strugę powietrza w wybrane miejsce.

Spojler to zatem element samochodu przypominający przeważnie skrzydło samolotu, który przy określonej prędkości generuje dodatkowy docisk do podłoża. Jak duży? Wszystko zależy od kształtu, miejsca i wielkości.

Co ciekawe nazwa spojler pochodzi z angielskiego słowa spoil, czyli psuć. Co ma popsuć spojler? Z aerodynamicznego punktu widzenia psuje on zawirowanie, jakie wytwarza każda krawędź pokrywy bagażnika, dachu, zderzaka stabilizując miejsce oderwania powietrza od powierzchni.

Tylne skrzydło w najnowszym Porsche GT3 RS (992) przy prędkości 280 km/h zwiększa docisk tylnej osi o ponad 840 kg. Im szybciej, tym więcej. To tak, jakby do bagażnika wsadzić blisko tonę ładunku. Już wiecie, jak działa spojler?

Pierwszym samochodem, w którym zastosowano spojler, był bolid F1 Lotus 49 w wersji „B” Brabham BT26, w którym na długiej tyczce tuż przy tylnej osi zamontowano coś, co przypominało skrzydło samolotu. Zadziałało. Od tego czasu każdy chciał mieć spojler. W motosporcie stał się obowiązkowy, a z czasem całe nadwozia zaczęły przypominać jedno wielkie skrzydło.

Spojler do samochodu – rodzaje

O sile aerodynamiki niech świadczy fakt, że skonstruowane w 1982 roku Porsche 956 na wyścig 24 h Le Mans przy prędkości 321,4 km/h wytwarzało taką siłę docisku, że mogłoby jechać do góry nogami. A rozpędzić się mogło do 360 km/h.

W cywilnej motoryzacji spojlery swój rozkwit przeżywały w latach 80. i 90. Wtedy samochody stały się znacznie szybsze, ale jeszcze nie przykładano aż takiej wagi do aerodynamiki. Konstruktorzy nie potrafili tworzyć pojazdów o tak aerodynamicznych kształtach jak dzisiaj. Kanciasta motoryzacja pokochała więc spojler na klapie bagażnika, dachu czy w zderzaku. Pamiętacie Forda Escorta RS Cosworth z 1992 roku? Na tylnej klapie zdobi go jeden z większych spojlerów w historii seryjnej motoryzacji.

Dzisiaj spojlery są elementem obowiązkowym każdego samochodu, choć może nie są już tak widoczne. Tak profiluje się kształty, by nadwozia nie wymagały dodatkowych elementów, a spojlery stały się ich integralną częścią. De facto klapa bagażnika może być spojlerem sama w sobie. Podobnie zderzak ze spliterem, czyli dodatkową lotką dzielącą, która przecina powietrze.

Doszliśmy wręcz do takiej perfekcji, że nawet spojler ma swój… spojler. We wspomnianym Porsche 911 GT3, którego test możecie obejrzeć TUTAJ, sam spojler wyposażony jest dodatkowo w tzw. Listwę Gurneya. Element zapożyczony, a jakże, z lotnictwa stabilizuje strugę powietrza opływającą skrzydło, znaczy spojler.

Wszędzie tam, gdzie liczy się masa, spoilery wykonywane są z lekkich włókien węglowych. Wszędzie indziej to bardziej lub mniej elastyczny i trwały plastik. Montaż spojlera także ma znaczenie. Okazuje się, że najefektywniejszym sposobem jest tzw. łabędzia szyja, czyli zawieszenie spoilera od góry. Bo największą siłę docisku generuje dolna powierzchnia spojlera.

Ne można także zapomnieć, że w niektórych samochodach mamy do czynienia z aktywnymi spojlerami, czyli regulowanymi elektronicznie w zależności od potrzeb.

Spojler a skrzydło – czym się różnią?

Spojler w samochodzie i skrzydło samolotu to dwa różne elementy używane w różnych kontekstach, ale w zasadzie służące do tego samego. W samolocie siła nośna, którą generuje skrzydło, skierowana jest w górę, a w samochodzie w dół.

Spojler w samochodzie jest zazwyczaj umieszczany na tylnej lub przedniej części pojazdu. Jego główną funkcją jest poprawa właściwości aerodynamicznych samochodu poprzez kontrolowanie przepływu powietrza wokół pojazdu. Spojler pomaga zwiększyć docisk pojazdu do nawierzchni i poprawia stabilność przy wyższych prędkościach.

W samolocie to skrzydło jest jednym wielkim spojlerem, który dodatkowo jest głównym elementem konstrukcyjny statku powietrznego. To ono generuje siłę nośną i umożliwia lot.

Jak dobrać spojler do auta?

Wszystko zależy od tego, jaki efekt chcemy osiągnąć. Z wizualnego estetycznego punktu widzenia, spojler może być dowolnego kształtu i dowolnej wielkości. Co więcej, nie ma w zasadzie znaczenia, gdzie zostanie umiejscowiony. Najczęściej montuje się je na klapie bagażnika, na krawędzi kończącej dach, po bokach zderzaka i w samym zderzaku.

Jeśli jednak zależy nam na osiągach samochodu, wtedy sprawa nieco się komplikuje. Spojler ma przecież pomóc i ustabilizować jazdę, a nie ją zakłócić.

Co grozi w przypadku źle zamontowanego spojlera?

Najlepszym przykładem jest sport. Regulacja tylnego spojlera w 911 GT3 polega na jego uniesieniu lub obniżeniu zaledwie o 2-3 cm. To niewiele, ale przy prędkości powyżej 200 km/h odgrywa to kolosalne znaczenia. Podobnie jest w F1. Jeśli źle ustawimy albo źle zamontujemy spojler, może on przynieść odwrotny efekt do zamierzonego i samochód, zamiast lepiej się prowadzić, będzie mniej stabilny.

Wydawać by się mogło, że dotyczy to dużych prędkości, jednak ma znaczenie już przy jeździe na autostradzie, gdzie można się rozpędzić do 140 km/h.

Czy spojler jest legalny?

Tak, jeśli spełnia podstawowe kryteria. Ma homologację i dopuszczenie do sprzedaży na terenie UE, nie zasłania widoczności oraz nie wystaje poza obrys samochodu.

Podsumowując, spojler w samochodzie to aerodynamiczny element, który poprawia przyczepność i stabilność pojazdu oraz może wpływać na jego wygląd. Jest to popularny dodatek wśród miłośników sportowych samochodów, ale jego wartość funkcjonalna może być ograniczona w przypadku zwykłych pojazdów miejskich. Warto zawsze konsultować się z ekspertami lub producentem samochodu przed decyzją o montażu spojlera, aby upewnić się, że będzie on odpowiedni dla konkretnego pojazdu.