Tempomat – co to jest i jak działa?

Tempomat to urządzenie mające za zadanie utrzymywać stałą, ustaloną prędkość pojazdu. Od wielu lat popularne w Stanach Zjednoczonych, a obecnie coraz powszechniej stosowane w autach produkowanych również na naszym kontynencie. Jakie ma zalety i wady?

Tempomat – co to jest?

Długa jazda w jednym kierunku na wprost i odpowiednie operowanie pedałem gazu, aby utrzymać stałą prędkość – to może być męczące. Właśnie z tego powodu już wiele lat temu zaprojektowano urządzenie, które skutecznie wyręczałoby kierowcę.

Twórcą tempomatu był amerykański wynalazca Ralph Teetor. Dokonał tego już w latach 40. ubiegłego wieku. Pierwsza opatentowana nazwa handlowa urządzenia brzmiała „Speedostat”. Jednak określenie „Cruise Control”, które zwyczajowo jest używane w stosunku do tempomatu, wymyślił Cadillac w 1950 roku.

Z biegiem lat tempomat stawał się coraz bardziej powszechny w Stanach Zjednoczonych. Nie można się temu dziwić. Pokonywanie długich odcinków międzystanowych było zdecydowanie bardziej komfortowe, kiedy kierowca mógł ustawić w samochodzie stałą prędkość. O ile za oceanem urządzenie można było znaleźć w większości pojazdów poruszających się po drogach, o tyle w Europie oferowane było jako dodatek. Głównie w przypadku droższych samochodów. Na przestrzeni czasu system był stopniowo udoskonalany, czego efektem było stworzenie np. tempomatu aktywnego, który dziś możemy coraz częściej spotkać w nowych samochodach.

Jak włączyć tempomat?

Obsługa tempomatu jest bardzo prosta. Wystarczy uruchomić urządzenie odpowiednim przyciskiem. Może on być ulokowany zarówno na kole kierownicy, jak i np. pomiędzy przednimi fotelami na tunelu środkowym czy w manetce przy kierownicy. Następnie klawiszami + i – ustawiamy żądaną prędkość. W samochodach z manualną przekładnią każde naciśnięcie pedału hamulca lub sprzęgła powoduje wyłączenie tempomatu. Jeśli przyspieszymy, a następnie odpuścimy pedał gazu, system sam powróci do ustalonej prędkości.

Jak działa tempomat?

Układ wyposażony jest w odpowiednie czujniki (prędkości, przyspieszenia, ale i w niektórych przypadkach sprzęgła). Współpracuje z innymi sensorami auta. Np. z czujnikami prędkości obrotowej, występującymi w układzie ABS. Następnie odpowiedni sygnał przesyłany jest przez jednostkę sterującą do regulatora kąta ustawienia przepustnicy. Jest to regulator typu PID, którego działanie oparte jest na utrzymaniu wartości zadanej (wyjściowej) na konkretnym poziomie. Wprowadzona prędkość przez cały czas jest więc porównywana z prędkością rzeczywistą. Wyłączenie urządzenia następuje w momencie przerwy w zasilaniu. Warto wspomnieć, że można je uruchomić dopiero po osiągnięciu określonej prędkości pojazdu. Zwykle jest to od około 30-40 km/h.

Jaki symbol ma tempomat?

Symbol tempomatu jest bardzo charakterystyczny i praktycznie nie do pomylenia z żadnym innym. Obrazuje go ikona prędkościomierza ze wskazówką, w której kierunku umieszczona jest strzałka. Oczywiście w zależności od marki i modelu symbol może nieznacznie się różnić. Dodatkowe ikony służą do obsługi tempomatu. Są nimi przyciski + i -, SET, REG, O, R czy MODE.

Tempomat – jakie są wady i zalety tempomatu?

Zalety:

• utrzymywanie stałej prędkości bez konieczności operowania pedałem gazu
• niższe zużycie paliwa poprzez utrzymywanie stałej prędkości

Wady:

• największą wadą w przypadku tempomatów o standardowej konstrukcji jest wpływ na znużenie kierowcy. Długa jazda na wprost, bez odpowiedniej samokontroli, której często towarzyszy zmęczenie, może okazać się zgubna w skutkach. Warto o tym pamiętać
• kolejnym mankamentem tempomatów starszego typu jest brak możliwości dopasowania prędkości do określonych warunków drogowych. Dla przykładu, wjeżdżając w ostry zakręt, tempomat nadal będzie utrzymywać zadaną prędkość
• nawet rozbudowane tempomaty adaptacyjne mogą pracować niewłaściwie w trudnych warunkach atmosferycznych. Przyczyna zwykle jest prozaiczna i związana z zabrudzeniem któregoś z czujników

Czym jest tempomat aktywny?

Ten rodzaj tempomatu określany jest skrótem ACC. Dosłowne tłumaczenie z języka angielskiego to adaptacyjna kontrola prędkości. Z łatwością można więc wywnioskować, że jest znacznie bardziej rozbudowaną i udoskonaloną wersją tempomatu o standardowej konstrukcji.

Różnicę w odniesieniu do starszego typu urządzenia widać praktycznie od razu. Dzięki odpowiednim ustawieniom system jest zdecydowanie bardziej bezpieczny i praktyczny. W jaki sposób działa?

Po zadaniu konkretnej prędkości samochód nie tylko porusza się z odpowiednią szybkością, ale w momencie, kiedy pojazd znajdujący się przed nami zwolni, prędkości naszego auta również zostanie zredukowana. Kiedy poprzedzający nas kierowca przyspieszy, my również przyspieszymy, wracając do ustawionej wartości.

Co ważne, w najbardziej rozbudowanych wariantach, może być doposażony w takie funkcje jak kamera, radar czy laser impulsowy. Urządzenie będzie więc reagować na rozpoznawanie znaków drogowych, przeszkody, a także utrzymywać odpowiednią odległość od pojazdu jadącego przed nami. Najbardziej zaawansowane, tzw. inteligentne tempomaty, określane są mianem IACC.

Jakie są rodzaje tempomatów?

• tradycyjny tempomat (CCS – Cruise Control System) – za jego pomocą możliwe jest ustawienie i utrzymanie stałej prędkości, którą wcześniej wybierzemy
• aktywny tempomat (ACC - Adaptive Cruise Control) – urządzenie działające na takiej samej zasadzie, ale wyposażone w szereg dodatkowych funkcji, takich jak utrzymywanie odpowiedniej odległości od pojazdu znajdującego się przed nami, dostosowywanie prędkości do znaków drogowych czy pojawiających się przeszkód. Ten typ możemy podzielić na kolejne:
• działający w określonym zakresie prędkości – od 30 km/h do 200 km/h. Hamowanie do zera jest po stronie kierowcy
• działający w pełnym zakresie prędkości – tempomat wyhamuje samochód do zera, ale ponowna jazda następuje po wciśnięciu pedału gazu
• Stop & Go – wyhamowuje samochód do zera i sam przyspieszy do określonej prędkości

Tempomat motocyklowy – jak wygląda i jak włączyć?

Tempomat możemy znaleźć nie tylko w samochodach, ale i w motocyklach. Również tutaj występuje kilka rodzajów tego urządzenia. W większości można nabyć je dodatkowo i umieścić na kierownicy. Są więc czymś w rodzaju podpórki dłoni. Włączanie i wyłączanie następuje manualnie przez kierującego, za pomocą kciuka. Spotyka się także warianty, gdzie w celu wyłączenia tempomatu należy użyć dźwigni hamulca.

FAQ – najczęściej zadawane pytania

Kontrolka Cruise – co oznacza?

Kontrolka Cruise oznacza, że w naszym aucie włączony jest tempomat. Pozostanie więc jedynie ustawienie określonej prędkości, aby w pełni korzystać z tego urządzenia.

Jak tempomat hamuje?

W momencie naciśnięcia pedału hamulca tempomat o standardowej budowie zostanie wyłączony. W przypadku odmian adaptacyjnych kierowca nie musi hamować. Zrobi to za niego tempomat, a następnie powróci do ustalonej prędkości. Jednocześnie należy pamiętać o tym, że tempomat aktywny nie korzysta w pełni z potencjału układu hamulcowego. Nie wykorzystuje zatem więcej niż połowy maksymalnej siły hamowania.