Zwrotnica koła – co to jest i jak ulega zniszczeniu?
Zwrotnica koła łączy koło z układem kierowniczym, zawieszeniem oraz pośredniczy w przeniesieniu napędu. Zasadniczo powinna wytrzymać cały okres eksploatacji samochodu. Jednak są sytuacje, kiedy zwrotnica koła ulega uszkodzeniu.
Czym jest zwrotnica koła?
Zwrotnice kół przedniej osi łączą najważniejsze elementy zawieszenia, od których bezpośrednio zależy bezpieczeństwo i utrzymanie właściwego kierunku jazdy. Zwrotnica jest więc zespołem dźwigni i drążków, regulujących pracę kół kierowanych i umożliwiających im toczenie się po łuku.
Są dwie opcje montażu koła na zwrotnicy. W pierwszym przypadku do zwrotnicy koła przykręcona jest piasta, a dopiero do niej koło. W drugim – koło zamontowane jest bezpośrednio na zwrotnicy.
Zależnie od konstrukcji samochodu dolna część zwrotnicy koła może być połączona z wahaczem, a górna z kolumną MacPhersona, która pełni funkcję resorowania i amortyzowania. W konstrukcjach wielowahaczowych kolumna zastąpiona jest górnym wahaczem.
Do zwrotnicy przymocowany jest też układ kierowniczy za pomocą końcówek drążków kierowniczych.
Więcej o roli zwrotnicy w samochodzie przeczytasz w artykule: Zawieszenie samochodu: budowa, uszkodzenia.
Jak działa zwrotnica koła?
Górne i dolne ramiona zwrotnicy są przymocowane do układu zawieszenia za pomocą sworzni kulowych. Umożliwiają one obracanie się w lewo lub w prawo oraz utrzymują zwrotnicę w pozycji pionowej. Z kolei ramię boczne zwrotnicy koła łączy się z drążkiem kierowniczym.
Gdy drążek kierowniczy się skręca, to wypycha ramię boczne na zewnątrz lub je przyciąga do środka, co zależy od kierunku skrętu kierownicy. Drążki kierownicze znajdują się po obu stronach auta, więc podczas skręcania zawsze jedno ramię boczne jest wypychane na zewnątrz, a drugie w tym samym czasie, przyciągane do środka. To powoduje jednoczesne obracanie zwrotnic i tym samym przednich kół.
Dodatkowe informacje o układzie kierowniczym znajdziesz w tekście: Układ kierowniczy – jak jest zbudowany i co się w nim psuje?
Objawy uszkodzonej zwrotnicy koła
Objawy świadczące o awarii zwrotnicy to:
- wrażenie, że jedno przednie koło jest bardziej pochylone niż drugie
- piskliwy dźwięk w trakcie skręcania
- stukot kół podczas jazdy po nierównej drodze
- ściąganie auta w lewo lub w prawo
- „krzywa” pozycja kierownicy przy jeździe na wprost
- trudniejsze pokonywanie zakrętów w jedną ze stron
Najczęstsze usterki zwrotnicy koła to:
- pęknięcia gwintów otworów montażowych zwrotnicy
- zużycie mechaniczne: gniazd i tulei łożysk kulkowych, łożysk i piasta koła, drążków kierowniczych
- pęknięcie zwrotnicy
- korozja
Jazda z uszkodzoną zwrotnicą koła jest uciążliwa i niebezpieczna. Prowadzi m.in. do nierównomiernego zużycia opon oraz złego prowadzenia. Natomiast, jeśli pękną przeguby kulowe, kierowanie pojazdem stanie się na tyle trudne, że kierowcy grozi utrata kontroli nad nim.
Jakie są najczęstsze przyczyny awarii zwrotnicy koła?
Zwrotnice koła najczęściej ulegają uszkodzeniom mechanicznym w czasie wypadków i kolizji, gdy auto uderzy a inny samochód albo przeszkodę w okolicach koła. Zdarza się, że zwrotnica odkształca się w wyniku uderzenia o wysoki betonowy krawężnik albo wskutek wjechania w głęboką dziurę.
Zwrotnica samochodowa pracuje w ekstremalnych warunkach: ma kontakt z zanieczyszczeniami, błotem, śniegiem i solą drogową, co może prowadzić do pojawiania się na niej korozji w dość szybkim czasie. Zardzewiała zwrotnica ma mniejszą wytrzymałość, zatem łatwiej ulega awarii.
Rzadko, ale zdarza się, że awaria zwrotnicy koła jest spowodowana nieprawidłowym montażem. Uszkodzenia powodują na przykład krzywo przykręcone prowadnice zacisku i uszkodzone gwinty przy wymianie klocków hamulcowych. Przy kolejnej wymianie tych części, nie będzie można przykręcić wszystkich elementów, dlatego koniecznością stanie się też wymiana zwrotnicy. Innym przykładem jest uszkodzona zwrotnicy koła w wyniku zbyt mocnego dokręcenia śruby mocującej wahacze w tych autach, w których są zamontowane zwrotnice aluminiowe.
Uszkodzona zwrotnica koła – ile kosztuje naprawa?
Zwrotnica koła zasadniczo nie podlega naprawie. Uszkodzony element po prostu wymienia się na nowy. Ze względu na bezpieczeństwo jazdy nie prostuje się ani nie regeneruje uszkodzonych zwrotnic koła. Oczywiście, w niektórych przypadkach można ją oczyścić z korozji, jednak jeśli rdza wniknęła głęboko, to również część trzeba wymienić.
Koszt wykonania usługi waha się w granicach od 50 do 600 zł. Na ostateczną cenę wpływa wiele czynników w tym: marka i model auta, poziom skomplikowania czynności oraz lokalizacja warsztatu. Aby wyjąć zwrotnicę koła, trzeba najpierw zdemontować: końcówkę drążka kierowniczego, zacisk hamulcowy, jarzmo, tarczę hamulcową i piastę koła oraz rozkręcić sworzeń zwrotnicy mocujący ją do dolnego wahacza zawieszenia i wyjąć kolumnę MacPhersona. Potem wyjmuje się uszkodzoną zwrotnicę, wkłada nową i montuje ponownie wyjęte elementy.
Do tego dochodzi koszt samej zwrotnicy koła, który kształtuje się na poziomie ok. 200-400 zł. Do całkowitej ceny należy doliczyć ew. zestaw części zamiennych, które trzeba będzie przy okazji wymienić oraz konieczność ustawienia zbieżności kół przednich – co kosztuje ok. 40 zł.
Jak zapobiegać uszkodzeniom zwrotnicy koła
Właściciel samochodu nie ma wpływu na ewentualne błędy montażowe pracowników warsztatów, które zawsze mogą się zdarzyć, ani na ilość soli wysypanej zimą na drogi, która przyczynia się do korozji. Jednak od jego decyzji zależy styl jazdy oraz stan techniczny samochodu.
Aby zmniejszyć ryzyko uszkodzenia zwrotnicy koła, kierowca powinien prowadzić auto czujnie, spokojnie, ale zdecydowanie. Musi uważać na dziury w jezdni oraz pojawiające się na niej przeszkody. Choć większość wyrw na drogach nie jest szkodliwa, to już nawet małe przeszkody w połączeniu z dynamiczną szybką jazdą mogą spowodować uszkodzenia zwrotnicy koła i nie tylko jej.
Przykładowo mocne hamowanie z jednej strony ogranicza toczenie się koła nad przeszkodą, z drugiej powoduje przenoszenie wysokiego momentu obrotowego na zwrotnicę. A to w połączeniu z siłą uderzenia może przytłoczyć zwrotnicę koła.
Ponadto systematyczne serwisowanie auta to okazja także do sprawdzenia stanu zwrotnicy koła. Dopiero powstające ogniska korozji można zlikwidować, a część wyczyścić i zabezpieczyć specjalnymi środkami. Tym samym unikniemy przedwczesnego jej uszkodzenia.
Podsumowanie
Główna funkcja zwrotnicy to prowadzenie kół skrętnych zgodnie z ruchami kierownicy. Od prawidłowości jej działania zależy utrzymywanie właściwego toru jazdy. Choć zwrotnice koła są wykonane z trwałych i odpornych na uszkodzenia mechaniczne stopów metali, to jednak ich awarie są dość częste.
Do uszkodzeń dochodzi wskutek wypadku, uderzenia o przeszkody znajdujące się na drodze np. uderzenie kołem o wysoki krawężnik albo najechanie na głęboką dziurę, korozji albo też nieprawidłowego montażu innych części układu kierowniczego lub zawieszenia. W ich wyniku zwrotnica koła pęka albo się wygina.
Zasadniczo pękniętej lub uszkodzonej zwrotnicy koła nie naprawia się, tylko wymienia na nowy element. Zakup części wiąże się z wydatkiem od ok. 100 zł do ok. 400 zł w zależności od modelu auta. Z kolei koszt wykonania usługi waha się w granicach od 50 do 600 zł.
FAQ
Czy zwrotnica może pęknąć?
Tak. Zwrotnica koła może pęknąć wskutek wypadku lub uderzenia zawieszeniem o nierówność drogi.
Jak sprawdzić luzy na zwrotnicy?
Luzy na zwrotnicy koła objawiają się słyszalnymi stukami podczas jazdy po nierównej drodze dochodzącymi z zawieszenie. Poza tym luzy można wykryć, podnosząc auto i poruszając kołem.
Czy po wymianie zwrotnicy trzeba ustawić zbieżność?
Po wymianie zwrotnicy koła konieczne jest sprawdzenie i ustawienie geometrii kół. Zbieżność ustawia się każdorazowo po wymianie lub naprawie elementów układu zawieszenia.