Hamulec ręczny – kiedy go używać? Jak o niego dbać?

Pełni funkcję unieruchamiającą samochód podczas postoju. Można go również wykorzystywać w sytuacji awaryjnej. Hamulec ręczny – kiedy go używać? Jak o niego dbać?

Klasyczny hamulec ręczny, zwany też postojowym, coraz częściej jest wypierany przez elektroniczny. Obsługuje się go nie wajchą – zamontowaną zazwyczaj na tunelu środkowym – a niewielką dźwignią (lub przyciskiem).

Hamulec ręczny w zdecydowanej większości samochodów oddziałuje na koła tylnej osi, ale zdarzają się wyjątki. To choćby Citroen Xantia, w którym wpływa on na przednie koła.

Jak działa hamulec ręczny?

Zadaniem hamulca ręcznego jest przede wszystkim unieruchomienie samochodu na postoju. W tym celu aktywuje on tylne hamulce.

Wyróżnia się dwa rodzaje hamulca ręcznego – klasyczny z wajcha oraz elektryczny, w którym aktywuje się go niewielką dźwignią (lub przyciskiem).

Rodzaje hamulca ręcznego

Klasyczny hamulec postojowy

Klasyczny hamulec postojowy z wajchą składa się przede wszystkim z linki połączonej z mechanizmem hamulcowym na jednym końcu, a na drugim – z dźwignią. To czysto mechaniczny układ, który pracuje niezależnie od hydraulicznego hamulca nożnego.

W momencie, gdy jest on zaciągnięty, linka hamulca przechodzi przez dźwignię pośrednią, co zwiększa siłę naciągu. Jest ona rozdzielana równomiernie na tylne koła poprzez korektor.

Celem stosowania hamulca ręcznego jest utrzymanie pojazdu w miejscu np. przy parkowaniu na wzniesieniu. W przypadku awarii hamulca głównego można go również wykorzystać do próby zatrzymania pojazdu.

Elektryczny hamulec postojowy

Ale coraz częściej klasyczny ręczny jest zastępowany przez elektryczny. W tym przypadku układem hamulca postojowego steruje moduł ABS-u. Dlatego zamiast wajchy, kierowca używa niewielkiej dźwigni (lub przycisku), która może być zamontowana nie tylko na tunelu środkowym, ale w innych miejscach kokpitu.

Po jej zaciągnięciu, czujnik sprawdza, czy hamulec postojowy może zostać uruchomiony. Jeśli tak, unieruchamia on tylne koła, a na desce rozdzielczej zapala się lampka informująca o tym fakcie. To ta sama, która rozbłyska np. przy wykryciu problemów z układem hamulcowym (TUTAJ poznasz funkcję Auto Hold).

Gdy kierowca ponownie użyje dźwigni, ABS – po sprawdzeniu położenia pedału hamulca i tego, czy zapłon jest włączony – zwalnia hamulce. Wtedy też wyłącza się komunikat na tablicy rozdzielczej.

Elektryczny hamulec postojowy jest zaprojektowany tak, aby w pewnych okolicznościach zwalniał się automatycznie. Aby to uczynił musi zostać spełnionych szereg warunków, o których piszemy poniżej.

W przypadku pojazdów wyposażonych w automatyczną skrzynię biegów:

• drzwi kierowcy muszą być zamknięte
• pas bezpieczeństwa kierowcy musi być zapięty
• silnik musi pracować lub musi świecić się zielony wskaźnik gotowości do jazdy
• skrzynia biegów musi być na dowolnym biegu do przodu lub biegu wstecznym

W przypadku pojazdów wyposażonych w ręczną skrzynię biegów:

• drzwi kierowcy muszą być zamknięte
• silnik musi pracować
• pedał sprzęgła musi być wciśnięty
• po spełnieniu wszystkich warunków hamulec postojowy zostaje automatycznie zwolniony po naciśnięciu pedału przyspieszenia. Pojazd jadący pod górę wymaga większego naciśnięcia pedału przyspieszenia niż pojazd jadący w dół pochyłości

Kiedy używać hamulca ręcznego?

Podczas parkowania

W przypadku automatycznej skrzyni biegów i parkowania na wzniesieniu zaleca się, aby najpierw zaciągnąć hamulec ręczny, a dopiero potem przestawić automat w pozycję P. Zapobiegnie to wywieraniu ciągłego nacisku na zapadkę oraz elementy przekładni.

W manualnej skrzyni biegów zaleca się najpierw zaciągniecie hamulca postojowego, a dopiero później – wrzucenie na bieg.

W nagłym wypadku

Jeśli hamulec nożny zawiedzie, zawsze można użyć hamulca ręcznego. Trzeba jednak pamiętać o pewnych aspektach z tym związanych:

• hamulec ręczny to słaby hamulec – nie spowolni auta szybko (na tylne koła przypada maksymalnie 30% siły hamowania)
• hamulec ręczny działa tylko na tylne koła. Jeśli zablokuje koła, auto może wpaść w poślizg

Zatrzymanie pojazdu przed stoczeniem się

Podczas czekania w samochodzie na wzniesieniu znacznie wygodniej jest skorzystać z hamulca ręcznego niż trzymać nogę na środkowym (lub lewym – w pojazdach z automatem) pedale.

Ruszanie pod górę

Hamulca postojowego używa się też jako wspomagania ruszania pod górę. Można to zrobić, kontrolując sprzęgło i przepustnicę przed zwolnieniem hamulca ręcznego.

W nowoczesnych samochodach z funkcją wspomagania ruszania pod górę, nie trzeba zaciągać hamulca ręcznego. System zrobi to automatycznie i po chwili zwolni hamulec postojowy.

Podczas oczekiwania na zmianę świateł

Gdy długo czekasz na zmianę świateł warto zaciągnąć hamulec ręczny. Po pierwsze, jest to wygodne. Po drugie, jeśli trzymasz nogę na hamulcu i ktoś uderzy cię od tyłu, twoja stopa zwolni hamulce, przez co uderzysz w samochód z przodu. W przypadku zaciągnięcia hamulca ręcznego tak się nie stanie, ale samochód zapewne zostanie uderzony z większą siłą.

Jak dbać o hamulec ręczny. Kilka podstawowych zasad

Aby hamulec ręczny służył jak najdłużej, należy:

• często go używać, dzięki czemu zapobiegniemy rdzewieniu jego elementów
• zaciągać dźwignię do końca – inaczej możemy nie zauważyć, że jest on w użyciu, co prowadzi do zużywania się jego elementów
• nie zaciągać go przy temperaturach poniżej 0 stopni Celsjusza

Sprawdzanie hamulca ręcznego

Działanie hamulca ręcznego sprawdza się na postoju. Najlepiej na lekko pochylonej nawierzchni. Jak to zrobić? Najpierw należy uruchomić hamulec nożny. Gdy pojazd pozostaje nieruchomy, zaciągamy hamulec ręczny.

Następnie zwalniamy hamulec nożny. Jeśli pojazd się nie stacza, i to w momencie, gdy hamulec ręczny nie jest zbyt wysoko zaciągnięty, świadczy to o jego sprawności. Z kolei, jeśli dźwignia wymaga ustawienia pod kątem większym niż 70% – oznacza to, że należy udać się do warsztatu w celu usunięcia usterki.

Objawy awarii hamulca ręcznego

Najczęstsze objawy awarii hamulca ręcznego:

• nie utrzymuje pojazdu w miejscu – jeśli linka hamulca ulegnie nadmiernemu zużyciu lub rozciągnięciu, hamulec postojowy nie będzie w stanie utrzymać ciężaru pojazdu. W efekcie zacznie się on staczać np. ze wzniesienia
• hamulec postojowy nie działa – to kolejny objaw problemów z linką. Dzieje się tak w przypadku jej pęknięcia
• zapala się lampka ostrzegawcza – jeśli świeci się po zwolnieniu hamulca lub pedału hamulca, może to oznaczać np. zablokowanie się linki
• nienaturalna praca wajchy – zbyt lekka lub za ciężka praca dźwigni hamulca ręcznego również świadczy o awarii
• auto zostaje unieruchomione lub hamulec się nie zaciąga (w przypadku aut z hamulcem elektrycznym)
• uszkodzenie silnika naprężającego linkę hamulcową lub siłownika zainstalowanego w zacisku hamulcowym (hamulec elektryczny)

Naprawa hamulca ręcznego

Wbrew pozorom nie należy ona do prostych zadań. Dlatego najlepiej zlecić to specjaliście. Ale, jeśli mimo wszystko czujemy się na siłach, aby wymienić linkę hamulca samemu, możemy obyć się bez pomocy specjalisty. Oto, jak przebiega naprawa:

• demontaż osłony dźwigni hamulca ręcznego – znajduje się ona w kokpicie. Dzięki temu będziemy w stanie poluzować linkę
• uniesienie samochodu i demontaż tylnych kół
• odpięcie linki hamulca ręcznego z zacisku (w przypadku auta z hamulcami bębnowymi, wymaga to demontażu bębnów)

• demontaż linki – sposób, w jaki przebiega zależy od tego, jak została ona zamontowana w aucie
• wysunięcie linki po zdjęciu zacisków
• instalacja nowej linki – wykonuje się ją odwrotnie do demontażu. Zaczyna się od dźwigni hamulca ręcznego, później przyczepia do mocowań w podwoziu, a następnie do zacisków
  • regulacja hamulca ręcznego – ustawia się stopień jej napięcia od strony kokpitu, dokręcając odpowiednią śrubę

Ile kosztuje naprawa hamulca ręcznego?

Naprawa hamulca ręcznego z klasyczną dźwignią kosztuje od około 100 do 250 zł. Specjaliście zabiera ona niewiele czasu. W przypadku elektrycznego hamulca ręcznego koszty są już wyższe (TUTAJ dowiesz się, jak przebiega wymiana klocków hamulcowych).

Najmniej zapłacimy za smarowanie mechanizmu zaciskającego, bo około 200 zł. Wymiana silnika lub siłownika wyniesie od 500 do ponad 1000 zł, usunięcie problemów z elektroniką zamknie się w kwocie 150-200 zł, a wymiana linki hamulcowej – od 300 zł wzwyż.

Zamarznięty hamulec ręczny – co robić?

Niskie temperatury na dworze mogą spowodować unieruchomienie hamulca postojowego. By rozwiązać ten problem należy:

• uruchomić silnik – gdy samochód się rozgrzeje, lód może się stopić, uwalniając hamulec postojowy
• delikatne zwiększenie obrotów silnika może pomóc w szybszym nagrzaniu się samochodu
• jeśli to nie przynosi efektów, można wzdłuż boków auta ułożyć np. niewielką bandę ze śniegu, aby ciepło z silnika jak najszybciej dotarło w kierunku tylnej części pojazdu
• jeśli linka jest zmrożona, można spróbować usunąć lód delikatnie uderzając w niego młotkiem
• można też użyć np. suszarki, aby przyspieszyć topienie się lodu
• za każdym razem – po zastosowaniu różnych metod – warto próbować zaciągać i zwalniać hamulec postojowy

FAQ: najczęściej zadawane pytania

Przy jakiej temperaturze nie zaciągać hamulca ręcznego?

Hamulca ręcznego nie powinno się zaciągać przy temperaturze poniżej 0 stopnia Celsjusza. Może on bowiem unieruchomić samochód. Co istotne, nowoczesne auta, zaopatrzone w elektroniczny hamulec postojowy, są lepiej zabezpieczone przed zamarzaniem niż te z klasyczną wajchą.

Które koła blokuje hamulec ręczny?

Hamulec ręczny w większości przypadków działa na oba tylne koła. Ale są wyjątki od tej reguły, jak choćby Citroen Xantia, w którym unieruchamia on przednią oś.

Jak odblokować hamulec ręczny elektryczny?

To proste – wystarczy pociągnąć za jego dźwignię (lub wcisnąć przycisk).